Ležište magmatskih stena silikatnog sastava, bazalta ''Vrelo'', koje se nalazi na jugoistočnim padinama centralnog dela Kopaonika još 1972. godine je zainteresovao kako državu tako i privredu. Osim toga, bazalt je otkriven još na dve lokacije – Donje Jarinje (Leposavić) i Krkina Čuka (Lukovska Banja).
Najveći deo ležišta, odnosno 95% površine nalazi se na području opštine Brus, a prema rečima stručnjaka sa Rudarskog instituta u Beogradu, eksploatacione rezerve bazalta u istraženom ležištu iznose 1.034.822 tone ''A'' kategorije, dok se potencijalne rezerve u samom ležištu i okolini procenjuju na oko dva miliona tona.
Istraživanja su pokazala da se rezerve nalaze na dubini do 14 metara. Istražena količina je dovoljna za višedecenijsku eksploataciju, što, uz činjenicu da se ruda nalazi na površini zemlje, da je izuzetne čistoće i bez jalovine, u velikoj meri smanjuje troškove proizvodnje, povećava opravdanost eksploatacije i profit, tako da Opština Brus s pravom to vidi kao jednu od svojih razvojnih šansi.
Bazalt je sličan granitu, nastao je izlivanjem magme na površinu zemlje. Za razliku od bazalta u svetu, bazalt u Vitošu je izuzetne čistoće i bez jalovine.Topi se na temperaturi od 1200 do 1300 stepeni, a u budućoj tehnologiji predstavlja pravu revoluciju u zameni za metal.
Bazalt ima široku primenu u mnogim granama privrede, rudarstvu, građevini, u železnicama za izradu brzih pruga, izvanredan je izolator, a od bazaltnih vlakana može da se dobije veliki broj vrsta proizvoda za potrebe industrije. Proizvodi od bazalta nisu kancerogeni, sama tehnologija dobijanja tih proizvoda je ekološki čista, a bazaltnim proizvodima uspešno se zamenjuje industrijska primena azbesta.
Kompletna hemijska analiza pokazuje da se procenat SiO2 (silicijum dioksita) u zavisnosti od granulacije kreće od 45 do 69% a Al2O3 od 20,47 do 21,92%, a pored ove, vršena su i ispitivanja toplotne provodljivosti bazaltne vune, karakteristike bazaltnog prediva zatim ispitivanje sirovine za izradu agregata za putogradnju i zastore brzih pruga kao i mogućnost dobijanja stakla i staklo keramike od bazalta.
Opština Brus je veoma zainteresovana za eksploataciju ove rude tim pre što su rezultati pomenutih istraživanja pokazali da u strukturi stene sa više od 70% zapremine dominira osnovna masa. Kamen poseduje izvanredna tehnička svojstva. Visoka je otpornost na pritisak kao i otpornost prema habanju, tako da pripada veoma tvrdim stenama. Veoma je otporan na mraz i hemijske uticaje, sposobnost upijanja vode je veoma niska tako da je u skladu sa svojim fizičko-mehaničkim karakteristikama i važećom tehničkom regulativom u putogradnji i građevinarstvu, visokokvalitetan i upotrebljiv za proizvodnju agregata za savremene kolovozne zastore, za izradu asfalt betona za autoputeve i ostale puteve bez obzir na stepen oštećenja, zatim tucanika za zastore železničkih pruga, kao i svih vrsta agregata i kamena za sva zidanja u niskogradnji, visokogradnji, popločavanje hemijski i temperaturno ugroženih delova industrijskih objekata.
Takođe je, stručnjaci tvrde, očigledno da je od topljenog bazalta moguće dobiti veoma kvalitetne materijale za oblaganje silosa, izradu cevi, oblaganje uređaja sa visokom abrazijom, izradu ploča velike nosivosti. Rezultati istraživanja koja su obavljena u Centru za savremenu keramiku i nanomaterijale univerziteta Kvins u Kingstonu (Kanada) pokazuju da je bazalt sa ležišta Vrelo u Vitošu pogodniji za tehnološku obradu u proizvodnji bazaltnog stakla od onog sa lokacije Donje Jarinje.
Mogućnost široke primene bruskog bazalta, uz nisku cenu eksploatacije mogla bi da privuče potencijalne investitore čime bi se, ne samo pokrenula proizvodnja, već i vratio život u ovaj deo opštine, koji deli sudbinu ostalih seoskih područja.
Geološke istrage su pokazale da selo Vitoše u Opštini Brus leži na milionima tona bazalta a nigde traga od rudnika i rudara!
Osim ovih nalazišta značajnih količina nemetala bazalta, u ovom kraju postoji niz drugih ruda koje u svom sastavu imaju olova i cinka, koja nisu dovoljno sistematski istražena i ispitana. Na ovom području su otkriveni i tragovi rude zlata, koja se nalazi na površinskim slojevima, u vidu kvarcnih žica, u sastavu olova, cinka, bora, magnezita, bakra i srebra.
Bazalt je mineral čija se primena u svetu ubrzano širi, a istraživanja tehnološkog instituta iz Kijeva pokazala su da je bazalt iz potkopaoničkog nalazišta “Vrelo" vrlo kvalitetan - ukrajinski tehnolozi uspeli su da od njega proizvedu neprekidno tanko vlakno tezine 2.000 kilograma, rekli su srpski rudarski eksperti.
- Očekivanja porodice Đokić koja je vlasnik skoro tri hektara ove dragocene rude vezana za eksploataciju bazalta sa ležišta Vrelo su tim veća, ako se zna da opština Brus u strukturi dosadašnjih ulaganja u ovo nalazište, stvaranje adekvatnih uslova i rešenje gorućih infrastrukturnih problema odmah iza Republike i RMK Trepča, učestvuje sa 11,52% sredstava, tako da smo, i zbog uloženih sredstava minulih decenija, ali i zbog neiskorišćene razvojne šanse, vrlo odlučni u nameri da se konačno krene sa mrtve tačke i iz Vitoša u svet krenu prve tone bazalta.
HOĆE LI SE PREDVIĐANJA POKOJNOG DEDE VUKOJA ĐOKIĆA OBISTINITI?
A.Dj.