Datum koji bi svi Brusjani a i Srbi trebalo sa dostojanstvom da obeležavaju i da se sećaju je 14. jul - na taj dan 1916. godine u Kruševcu je austrougarski okupator sa svojim saveznicima pogubio 8 viđenijih ljudi iz bruskog kraja koji su imali viziju ka slobodi
U proleće 1916. godine, okupatorske vlasti na području Sreza Brus zaključile su na osnovu nekih obaveštenja da se možda nešto krupno sprema, ali nisu mogli ništa određenije otkriti. Preko doušnika okupacione vlasti su doznale da se kod Sibina Jeličića industrijalca, skrivaju predmeti, koje je kod njega sakrila srpska kraljevska porodica, ali i ovoga puta ništa nisu otkrili, ipak su odlučili da nastave praćenje u vezi sa ovom prijavom.
U junu je okupatorova istraga ipak toliko napredovala da su došli do podataka, koji su bili dovoljni da uhapsi 38 značajnih ljudi iz kruševačkog i bruskog kraja, kao i neke ugledne beograđane koji su se u vreme rata sklonili u Kruševac.
Među uhapšenima bili su i brusjani Boža Jeličić, veleindustrijalac koga su svi označavali kao bliskog prijatelja kralja Petra i ministra predsednika Pašića, Draža Popović učitelj, predsednik Opštine Vojislav Bralović, sveštenik Hrana Popović i Sibin Jeličić, veleindustrijalac. Svi su bili optuženi za neprijateljsko delo protiv monarhije. Austrougari su u njima videli predvodnike pobunjeničkih nastojanja.
U toku istrage, ipak su na strugari Sibina Jeličića na Kopaonuku otkrili 19 zakopanih sanduka sa predmetima i unuformama Karađorđevića i ličnim beleškama regenta Aleksandra.
Ispitivanjem zatvorenika istraga je došla do zaključka da je doista u pitanju tajna organizacija sa sedištem u Brusu i pod vođstvom Sibina Jeličića. U želji da pokažu svoju nadmoćnost i neumoljivost, okupatori su pohitali da stanovništvu daju lekciju povodom ovog slučaja, što je nametnulo žurbu istrazi i sudskom porcesu i uz odlučnost optuženih da na suđenju kažu što manje podataka o ustaničkim borbama na Kopaoniku.
Suđenje je održano u Kruševcu 11. jula 1916. godine a Sud je zaključio da je reč "o ilegalnoj i opasnoj organizaciji u najvišem stepenu" po okupacionu vlast i vojsku i da su "pokretački elementi cele afere" Sibin Jeličić, industrijalac i Vojislav Bralović, upravnik Pošte i predsednik Opštine. Uz ovu dvojicu na smrt vešanjem osuđeni su i Milosav Stevović, trgovac svi iz Brusa i seljaci Svetozar Kovačević iz Prebreze, Tihomir Šiljić iz Dubaca, Vlajko i Dobrosav Pavličević iz Radmanova i Boško Nikolić iz Livađa "zbog zločina protiv državne oružane sile, zavere i podsticanja naroda da ne predaje oružje". Presuda nad ovim herojima izvršena je 14. jula 1916.godine.
Desetogodišnjem pomenu 1926. godine žrtava austrougarske odmazde prisustvovao je i Arčibald Rajs, koji je majci Sibina Jeličića, Jevdokiji – Doki, uručio uveličane slike sa izvršenja smrtne kazne u Kruševcu.
Arčibald Rajs, švajcarski kriminolog i kapetan srpske vojske – Posle Cerske bitke, na poziv srpske vlade došao je u Srbiju da istraži zločine austrougarske vojske nad srpskim stanovništvom. Napisao je pored ostalih dve značajne knjige: Kako su austrougari vodili rat protiv Srbije i Čujte Srbi, koja je po zahtevu autora objavljena posle njegove smrti.
Poklonjene slike su čuvane u kući Milosava Jeličića – Diska, najmlađeg sina Sibina Jeličića sa kojim je Jevdokija živela. Međutim na početku okupacije 1941. godine Disko je plašeći se nemačke osvete ove slike spalio, iz njemu sasvim razumljivih razloga jer je monografija o Beogradu štampana 1940. godine na intervenciju nemačkog i austrijskog ambasadora zabranjena za prodaju i uništena jer je u njoj bila objavljena slika o ovom velikom zločinu iz Prvog svetskog rata.
izvor: tekst Đurđe Ad. Valjarević
